Google Search Labs in Education

Posted atऑगस्ट १५, २०२५

विद्यार्थी व शिक्षकांसाठी Google Search Labs चे फायदे, उपयोग आणि प्रात्यक्षिक – अभ्यास, संशोधन आणि संवादात्मक शिक्षणासाठी सर्वोत्तम AI टूल.

Google Search Labs व AI Overviews: काय, कसं, आणि कुठे उपयोगी?

Search Labs म्हणजे नक्की काय?

Search Labs हा Google Search साठीचा प्रयोगांचा playground आहे. इथे तुम्ही “AI Overviews and more” सारखी नवीन AI वैशिष्ट्यं आधी वापरून पाहू शकता, feedback देऊ शकता, आणि Google पुढे ती वैशिष्ट्यं कशी सुधारतोय ते अनुभवू शकता. SGE (Search Generative Experience) हेच पुढे “AI Overviews and more” नावाने आले आहे. या मोडमध्ये तुमच्या क्वेरीवर AI संक्षेप, पुढची सुचलेली प्रश्नं, संदर्भातील लिंक्स इत्यादी मिळतात. मे 2025 पासून AI Overviews 200+ देशांमध्ये आणि 40+ भाषांमध्ये विस्तारले असल्याचं Google ने जाहीर केलं आहे. त्यामुळे भारतातील वापरकर्त्यांनाही याचा अधिक व्यापक अनुभव मिळतो.

Search Labs/AI Overviews कसं चालू करायचं? (मोबाईल आणि डेस्कटॉप)

Android / iOS व Chrome मोबाईल

Google Account ने साइन-इन असणं आवश्यक.
Chrome किंवा Google app उघडा.
वरच्या बाजूला Labs आयकॉन दिसेल. “AI Overviews and more” कार्ड उघडा.
Toggle On करा.
टीप: हा प्रयोग बंद केला तरी काही वेळा सामान्य AI Overviews दिसू शकतात. प्रत्येक overview च्या उजवीकडे असलेल्या तीन-डॉट मेनूमधून तुम्ही feedback देऊ शकता.

डेस्कटॉप (Chrome)

Chrome मध्ये नवीन टॅब उघडा.
उजवीकडे Labs आयकॉन क्लिक करा.
“AI Overviews and more” चालू करा आणि इतर प्रयोगही try करा. Feedback देण्याचाही पर्याय इथेच मिळतो.

“AI Overviews” मध्ये काय मिळतं?

तुमच्या प्रश्नाचा थोडक्यात, संदर्भासकट AI संक्षेप
पुढचे सुचवलेले follow-up प्रश्न
स्रोत/लिंक्ससोबतची माहिती
काही क्वेरींमध्ये रेसिपी, यादी, comparison सारखी संरचित उत्तरं

Google ने 2024 मध्ये AI Overviews सार्वजनिकपणे सुरू करण्याचं जाहीर केलं, आणि पुढे त्याचा जलद विस्तार केला.

हाताळण्यास सोप्पं: 8 प्रत्यक्ष उदाहरणं

1) जलद संशोधन

“EV कार खरेदी करताना कोणते घटक बघावेत?” असा प्रश्न विचारला की AI Overviews महत्त्वाच्या मुद्द्यांचा सारांश, आणि पुढे विचारायचे sub-questions देतो. हे उत्तर लिंक्ससह असल्याने तुम्ही लगेच details तपासू शकता.

2) प्रवासाची तयारी

“ऑक्टोबरमध्ये काश्मीर 5-दिवस योजना, मध्यम बजेट” असं लिहा. संक्षेपात itinerary, खर्चाचे प्रमुख भाग, आणि पुढील प्रश्न (हवामान, स्थानिक transport) तयार होतात. त्यातून लिंक्सवर जाऊन सखोल प्लॅन फाइनल करा.

3) आरोग्य माहिती शोधताना सावधान

“व्हिटॅमिन D कमी असेल तर काय करावे?” अशा क्वेरीवर AI एक overview देईल, पण वैद्यकीय निर्णयासाठी नेहमी डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. Google ची मदत पानंही सांगतात की overviews प्रयोगात्मक आहेत आणि सर्व क्वेरींना परिपूर्ण नसतात.

4) शिकताना

“10वी साठी न्यूटनचे नियम सोप्या भाषेत उदाहरणांसह” असा प्रश्न विचारल्यास थोडक्यात स्पष्टीकरण + पुढचे प्रश्न (उदा. दैनंदिन वापर) मिळतात. शिकवण्याच्या flow साठी उत्तम.

5) खरेदी तुलना

“₹60–70k मध्ये फोटो एडिटिंगसाठी लॅपटॉप स्पेसिफिकेशन्स” लिहिल्यास महत्त्वाचे घटकांची यादी, काय बघायचं, आणि तपशीलवार लिंक्स मिळतात. नंतर “Only OLED options” असा follow-up द्या.

6) Recipes / DIY

“एअर फ्रायरमध्ये क्रिस्पी पनीर टिक्का, 4 जणांसाठी” अशा क्वेरीवर पायऱ्या + variations दिसतात. नंतर “no onion-garlic version” असा follow-up विचारू शकता.

7) Circle to Search (स्क्रीनवरच शोधा)

व्हिडिओ/इमेजवर दिसलेली वस्तू, मजकूर किंवा equations circle/हायलाइट करून लगेच search करा. निकाल स्क्रीनच्या खालच्या भागात दिसतात; वर swipe करून full results.

8) Web-only filter (लिंक्सच हव्यात तेव्हा)

कधी थेट वेबसाईट लिंक्सच हवे असतील तर “Web” फिल्टर वापरा (AI summary नको असेल तेव्हा उपयोगी). Google ने हे 2024 मध्ये आणले.

विविध क्षेत्रांतील उपयोग

शिक्षण: संकल्पना-सारांश, past-papersचा अभ्यासक्रम, पुढील शिकण्याचे टप्पे. शिक्षकांसाठी Lesson-prep जलद.
मार्केटिंग/SEO: टॉपिक रिसर्च, intent समजून content outline. (AI Overviews रोलआउट टाइमलाइन समजून content रणनीती ठरवता येते.)
प्रवास: मल्टी-स्टॉप itinerary, हवामान/सीझनचे सुचवलेले पर्याय, बजेट ब्रेकअप.
खरेदी: स्पेसिफिकेशन-centric तुलना, “काय बघायचं” चेकलिस्ट, प्राइस-रेंज फिल्टरसह पुढील प्रश्न.
कोडिंग/टेक सपोर्ट: एरर-मेसेज पेस्ट करा; overview मध्ये संभाव्य कारणं, docs लिंक्स, पुढील debugging प्रश्न.
स्थानिक कामं: “मुंबईत 3-दिवसांत पासपोर्ट री-इश्यू प्रक्रिया स्टेप्स?” सारखे प्रक्रियात्मक प्रश्न—संक्षेप + संदर्भ लिंक्स.

Google Search Labs चा शैक्षणिक उपयोग

Google Search Labs मधील AI-आधारित फीचर्स, विशेषतः AI Mode, AI Overviews, आणि Web Guide, शैक्षणिक क्षेत्रासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरू शकतात.

1. अभ्यासक्रमासाठी जलद व अचूक माहिती

विद्यार्थी कोणत्याही विषयावर सखोल माहिती आणि संक्षिप्त सारांश AI Overviews द्वारे मिळवू शकतात.
पाठ्यपुस्तकातील अवघड संकल्पना साध्या भाषेत समजून घेता येतात.

उदा.: "Explain photosynthesis for 8th grade level" असा प्रश्न विचारल्यास, सोप्या शब्दात स्पष्टीकरण आणि उदाहरण मिळते.

2. संशोधन व प्रोजेक्टसाठी मदत

Web Guide विद्यार्थ्यांना शोध परिणाम श्रेणीबद्ध करून देतो, त्यामुळे मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध माहितीमधून योग्य व संबंधित स्रोत निवडणे सोपे होते.
प्रोजेक्टसाठी उपयुक्त तथ्यात्मक माहिती, सांख्यिकीय डेटा आणि संदर्भ लिंक सहज मिळतात.

3. भाषाशिक्षण व भाषांतर

वेगवेगळ्या भाषांतील मजकूर अनुवाद आणि अर्थ समजावून देण्यासाठी AI Mode उपयुक्त ठरतो.
उच्चार, व्याकरण, आणि भाषिक संदर्भ स्पष्ट करता येतात.

4. संवादात्मक शिक्षण

विद्यार्थी फॉलो-अप प्रश्न विचारून संवादात्मक पद्धतीने शिकू शकतात.
गुंतागुंतीच्या संकल्पना हळूहळू टप्प्याटप्प्याने समजून घेता येतात.

5. प्रॅक्टिकल व डेमो तयारी

विज्ञान, गणित, इतिहास अशा विषयांसाठी स्टेप-बाय-स्टेप गाईड, चित्रमय माहिती, आणि व्हिज्युअल प्रेझेंटेशन कल्पना AI द्वारे तयार करता येतात.
प्रयोगांची पद्धत, सॉफ्टवेअर टूल्सचा वापर, किंवा विशिष्ट तंत्रज्ञानाची माहिती पटकन मिळते.

6. शिक्षकांसाठी अभ्याससाहित्य तयारी

लेक्चर नोट्स, प्रश्नपत्रिका, क्विझ, आणि मल्टिमीडिया कंटेंट AI च्या मदतीने तयार करता येतो.
अभ्यासक्रमानुसार सुसंगत उदाहरणे तयार करणे सोपे होते.

जर तुला हवं असेल तर मी यासाठी "Search Labs चा शैक्षणिक उपयोग" या विषयावर इन्फोग्राफिकसाठी इंग्रजीत क्रिएटिव्ह इमेज प्रॉम्प्टही तयार करून देऊ शकतो.

तुला ते करून देऊ का?

फायदे (कधी आणि का वापरावा?)

वेळ बचत: मोठे लेख/फोरम थ्रेड्स वाचण्याआधी थोडक्यात कळतं.
फॉलो-अपचा सोपा प्रवाह: “Ask a follow-up” बटणांमुळे शोध सखोल होतो.
संदर्भित लिंक्स: summary सोबत स्रोत दिसतात, त्यामुळे जलद fact-check.
मोबाईल-फर्स्ट क्षमता: Circle to Search मुळे स्क्रीनवरून लगेच शोध.
जागतिक उपलब्धता वाढते आहे: देश-भाषा कव्हरेज जलद वाढलं आहे.

मर्यादा आणि जबाबदारी

चुका होऊ शकतात: 2024 मध्ये काही विनोदी/चुकीची उत्तरे व्हायरल झाली होती. स्वतः स्रोत तपासणं जरूरी.
वैद्यकीय/कायदेशीर/आर्थिक निर्णय: नेहमी पात्र तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या. AI उत्तरं मार्गदर्शक समजा.
प्रायव्हसी: Search Labs हे प्रयोगात्मक असल्याने feedback देताना वैयक्तिक माहिती टाळा. उपलब्धता देश/भाषेनुसार बदलू शकते.

5-मिनिटांचं प्रात्यक्षिक (तुम्ही घरी करून पाहा)

Step 1: Labs चालू करा

Chrome/Google app उघडा → Labs आयकॉन → “AI Overviews and more” On.

Step 2: बेसिक क्वेरी द्या

“पुणे ते गोवा 4-दिवस रोडट्रिप, scenic route + budget stays”. Overview वाचा, सुचलेल्या follow-ups मधून “monsoon-safe?” निवडा.

Step 3: स्क्रीनवर दिसलेलं शोधा

Instagram Reels मध्ये दिसलेलं जॅकेट circle करून “Where to buy in India?” असा text जोडा. खालच्या पॅनलमधील results वर swipe-up करा.

Step 4: Web-only हवे असेल तेव्हा

Web फिल्टर निवडा आणि थेट लिंक्सवर जा; long-form planningसाठी उपयोगी.

“AI Mode” बद्दल थोडक्यात

Google ने I/O 2025 मध्ये Search साठी अधिक conversational “AI Mode” दाखवला—ज्यात मल्टिस्टेप प्रश्न, थेट chat-style reasoning आणि रिअल-टाइम visual search सारख्या गोष्टी दिसतात. हे पुढच्या टप्प्यातील अनुभवासाठीचं छत्री-नाव आहे; तुमच्या भागात उपलब्धतेनुसार Search Labs किंवा थेट Search मध्ये दिसू शकतं. Search Labs आणि AI Overviews मुळे शोध घेणं वेगवान, संदर्भित आणि अधिक संवादात्मक झालं आहे. अभ्यास, प्रवास, खरेदी, किंवा coding—कुठल्याही विषयात तुम्हाला “कुठून सुरू करायचं?” याचं स्मार्ट उत्तर पटकन मिळू शकतं. तरीही अंतिम निर्णय घेण्याआधी स्रोत वाचा, आणि संवेदनशील विषयांवर तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या.